30. jan. 2011

Doaba - ja giela čatnasupmi dasa

Muhtomin orru váttis dovdat erohusa sánis ja doahpagis, go giella lea nu čadnon jurddašeapmái. Muhtimat (lei goson Chomsky, vai? Huff, dan muittu.) oaivvildit ahte giela haga ii leat jurddašeapmi, muhto in guorras das áibbas. Mu mielas orru gal eambbo ahte ii leat álo gillii čadnon dat maid jurddašan, vaikko eanas gal lea. Gal mun muhtin eará háve čilgen maid dainna oaivvildan.

Doaba lea ođđa sátni sámegielas, ráhkaduvvon sullii nu movt eará lagas gielain. Galgá čilget juoidá man birra jurdda dohppe. Na mii dasto dat doaba lea? Doaba lea jurddaovttadat, man bokte don ovttastahtát ollu duohta áđaid, daguid dahje dáhpáhusaid.  Dat veahkeha min ekonomiseret giela.

Ovdamearkka dihte: Mis han leat juohkelágan hámat beatnagat, muhtomat stuorrát, muhtimat unnit, bolfasat, njavgadat, ceakkobealjagat, luŋkebealjagat. Muhtin beatnagat leat dihto nállái gullevaččat, dego šeafer, sankt bernhardbeana, eará náliin fas ii leat namma. Muhtin olbmuin leat hui buorit boazobeananálit, viššit jna.

(Dákko bođii juo doaba-crash mu mielas, go oarjemáilmmi standárdiid mielde galgá dihtonálat beatnagis hui čavga mearriduvvon hápmi. Sámi máilmmis lea beatnaga luondu mii mearrida. Ja sámi beatnagiid nálit eai dáidde beassat beanastandárdiidda goassege, go leat nu iešguđetláganat oaidnit.)

Jurddaš dasto máná. Mánnái mii dáguhit beatnaga namahusa juohke háve go oaidnit dakkára. Mánná fuobmá dađistaga ahte njealjejuolggagiid gohčodit beanan. Mánná dađistaga go oaidná iešguđetlágan beatnagiid, ja iešguđetlágan vásáhusaid vuođul, de hukse alcces doahpaga "BEANA". Jurddaš jus juohke beatnagii galggašii leat áibbas sierra namahus? Midjiide šattaše oba ollu sánit. Na. beatnagiin gal leat hui ollu namahusat, muhto naba jus galggašii hutkat sáni juohke olbmo sierra lihkadanmálle mielde. Mun viegan iežan láhkásan, ja don viegat iežat láhkásat. Ja jus daid de galggašii gohčodit goabbatládje. Váldde de geaži!

Na. De muhtin beaivvi oaidná riebana, ja mánná gohčoda dan maid beanan. De divvu rávisolmmoš ja lohká die lea rieban. Sáhttá gal máŋgii gohčodit riebana beanan. Dađistaga go mánná oaidná riebanis ja beatnagis erohusa, de álgá sirret dáid doahpagiid maiddái sániid dáfus.

Dáinnalágiin šaddá ge hui čavga oktavuohta giela ja doahpaga gaskkas, vaikko doaba rievttimielde lea guđege olbmo oaivvis, jurddaovttadahkan. Sátni mii gullá doahpagii sáhttá vaikko makkár. Eai muđui livčče leamaš nu eatnat gielat máilmmis.

Stuorámus erohus rávisolbmuid giellaoahppamis ja unnamánážiid giellaoahppamis lea ahte unnamánážat galget hukset alcceseaset sihke doahpaga ja sáni, rávisolbmuin leat juo oalle muddui doahpagat, muhto dárbbašit sániid.